Izložba slika Milana Konjovića (1898-1993) pod nazivom Dve teške decenije (1933-1953) priređena je u saradnji sa ustanovom kulture od nacionalnog značaja Galerijom "Milan Konjović" iz Sombora. Postavku izložbe čini petnaest slika nastalih u periodu između 1933. i 1953. godine od kojih trinaest iz kolekcije somborske galerije i dva dela iz privatnog vlasništva (U bašti, Crkva u Kupusini). Selekciju radova iz umetnikovog legata napravio je istoričar umetnosti Sava Stepanov koji je i autor teksta u katalogu.

Sava Stepanov

MILAN KONJOVIĆ (1898-1993) - DVE TEŠKE DECENIJE (1933-1953)

(...)

Već marta 1941. godine, Konjović je najdirektnije obuhvaćen novom ratnom katastrofom: kao rezervni oficir Vojske Kraljevine Jugoslavije zarobljen je i deportovan u logor Osnabrik u severozapadnoj Nemačkoj. U specifičnim logoraškim uslovima, uspeva da brzim skicoznim potezima, pastuoznim i intenzivnim bojama naslika izgled baraka, enterijerni ambijent i čitav niz portreta logoraša.1 Po povratku iz logora, ponovo počinje da slika i tada nastaje „Jedno popodne sa mojima“ (1942), slika u kojoj umetnik uživa u tihoj porodičnoj, građanskoj atmosferi, kao sigurnom utočištu usred ratnog zla. No, realnost ga nateruje na drugačije slike. Nastaju ciklusi Prosjaci i Sahrane. Potmulom i potresnom ekspresivnošću Konjović dijagnostikuje okupacijsku atmosferu. Trifunović pretpostavlja da te slike predstavljaju deo umetnikove ambiciozne zamisli o monumentalnoj alegoriji rata. Ta namera nije realizovana, ali je Milan Konjović tim slikama definitivno zašao u koncept socijalnog slikarstva. Posle rata, u vreme uglađenog socijalističkog realizma, socijalnom kontekstu svoje slike umetnik ne menja karakter nego mu dodaje žustrinu – sadržinsku, plastičku, protestnu. Iako je po oslobođenju, kao pripadnik predratnog klasnog društva prihvatio novu političku stvarnost i čak bio izabran za prvog predsednika Sreskog odbora u Somboru, u slikarstvu nije hteo, niti je mogao, da prihvati nametnutu doktrinu socijalističkog realizma - Konjović je žestoko branio autentičnost slike i dignitet slikarstva. Šta više, posvećuje se proskribovanim temama:  Klanje svinja (1945) slika u vreme čuvenog „otkupa“; bavi se veseljem Na slavi (1946) u momentu kada su uspostavljani sasvim drugačiji ideološki stavovi; slika ljude U birtiji (1945), skrajnuta lica (Starica, 1945), prosjake i sahrane (Sahrana, 1945) a ponekom kompozicijom priziva tada nepoželjni duh građanskih prizora i manira (Crkva u Kupusini, 1945; U bašti, 1946). Njegova ekspresionistički „iskrivljena“ vizija je žestoko kritikovana zbog „deformacija lika čoveka novog društva“ (Jovan Popović). Napadnut je zbog slike Izgradnja mosta kod Bogojeva (1947) jer su: “Na tmurnoj slici sa reskim bojama graditelji prikazani onakvi kakvi oni nisu i kako oni ne rade u novoj otadžbini, prikazani su kao da su pritisnuti radom, kao da nemaju ličnosti, ni ponos rada“.2 Njegove samostalne izložbe u Novom Sadu (1946) i Beogradu (1947) takođe nailaze na osudu, a pravi kuriozitet predstavlja podatak da niko od uglednijih ličnosti iz sveta umetnosti nije smeo da govori na otvaranju beogradske izložbe zbog kritičke stigmatizacije Konjovićeve umetnosti, te je umetnik sam otvorio svoju izložbu. Konjović se nije predavao: tokom 1947. godine on slika Autoportret  na kojem njegovo lice u grimasi odiše ciničnim osmehom i skoro pretećim nagoveštavanjem o vlastitoj odlučnosti i izdržljivosti… Umetnik je ubrzo – trijumfovao. Njegovu retrospektivnu postavku Ljudi (Umetnički paviljon, Beograd,  1951), mlada beogradska kritika oduševljeno pozdravlja a u svom prikazu izložbe Protić ga jasno konfrontira akademskom konceptu, ističući da je „Konjović upravo savršena suprotnost takvom shvatanju: spoljna stvarnost za njega je unutarnji doživljaj. Sve objektivne činjenice, sve teme koje slika boji izrazito ličnim osećanjem sveta i života“.

(...)

CELOVIT TEKST U ŠTAMPANOM IZDANJU