Copyright @2014 Rima galerija
Marija Stanković
O PROSTORNIM CRTEŽIMA NINE IVANOVIĆ
Desetogodišnja umetnička praksa Nine Ivanović označena je važnim nagradama i brojnim izložbenim aktivnostima (1). Njena posebnost ogleda se u autentičnoj metodologiji nastajanja umetničkog rada, koja se bazira na povezivanju i nadgradnji određenih svojstava medija crteža, fotografije i skulpture.
Hronologija bavljenja različitim medijma ponaosob, ali i njihovo međusobno prožimanje, ukazuje na postepene promene u oubličavanju i prezentaciji umetničkog sadržaja. Umetnica se prvobitno izražavala crtežima koji su nastajali u brzini, krišom, crtani flomasterom i rapidografom (2). Inspiracija dolazi iz želje da se zapamte pogledi/fragmenti svakodnevnih životnih situacija iz urbanog ili prirodnog okruženja. Neprekinut linearni tok izdvaja se kao najznačajnijia odlika ovih radova. Kvalitet linearnosti postepeno prelazi iz dvodimenzionalne u trodimenzionalnu sferu kroz proces žičane materijalizacije crteža u prostoru. Vremenom, potrebu za brzim delovanjem/beleženjem određenih vizuelnih fascinacija(3) u crtežu zamenjuje upotreba fotoaparata. Osnovno polazište za rad postaje analogna fotografija. Nakon ove promene, uloga crteža ogleda se u apstrahovanju fotografije. Vizuelna činjenica kroz manuelni rad prelazi iz mehaničke sfere zabeleženog sećanja u domen utiskivanja glavnih kontura zapamćenog na papir. Prostorni crtež od žice ima završnu ulogu u materijalizaciji i fiksiranju sećanja u prostoru.
U dosadašnjim istraživanjima umetnica se bavila situacijama iz urbanog i prirodnog okruženja, pristupajući ličnostima i predelima u ulozi slučajnog prolaznika, skrivenog naratora koji nastupa sa bezbedne udaljenosti, nadohvat dešavanju. Rastojanje između umetnice i događaja proizvodi kadrove situacija u kojima život teče ne obazirući se na okolinu. Stiče se utisak da je osnovna motivacija umetnice upravo u tome da ne utiče na tok dešavanja, već da svojim neprimetnim pogledom/fotografisanjem ovekoveči trenutak. Nina Ivanović se u dosadašnjoj praksi uglavnom oslanjala kako na fotografije, kako svoje, tako i na fotografije poznatih fotografa i interent bazu podataka, referišući time na činjenicu da sećanja nastaju kao perspektivističke, umrežene (4) vizuelne činjenice.
Tematski repertoar sadrži prikaze različitih međuljudskih odnosa (“Balerine u fontani”, “Brisači prozora”, 2012; “Ljuljaška”, 2014; “Pecaroš”, 2015; “Poljubac”, 2016; “Meseci decembar-mart”, 2017) smeštenih u urbana i prirodna okruženja, kao i kadrove određenih motiva iz prirode, (Bašta”, 2013, “Cveće”, 2015; “Pejzaži” i “Planina”, 2018). Veoma važan deo umetničkog opusa Nine Ivanović usmeren je na istraživanja umetničkog materijala, alata i aparata kojima umetnica operiše u svom radu, o čemu svedoče prostorni crteži “Klešta” i “Pentax”, nastali 2015. Time što sredstva proizvođenja umetničkog dela čini umetničkim delima, umetnica integriše proces nastajanja umetničkog dela u njegov konačni oblik. Pogled na svet kroz fotoaparat i pogled na fotoaparat kroz umetnički rad ukazuju na važnost autorefleksije kao potrebe za pamćenjem. Crteži od žice, koristeći nebo ili zid kao pozadinu (5), predstavljaju prostore utisnutog, materijalizovanog sećanja.
Pogled kroz prozor
Recentna serija prostornih crteža Nine Ivanović, premijerno izložena u Galeriji RIMA u Kragujevcu, prati već utvrđeni koncept sadejstva medija fotografije, crteža i skulpture. Osnovni motiv ove serije radova jeste pogled kroz prozor, pogled iz pozicije intimnih, životnih ambijenta umetnice u spoljašnji svet.
Sintagma pogled kroz prozor bliska je renesansnoj logici slike kao prozora koji se otvara ka drugoj stvarnosti. Leon Batista Alberti u svom čuvenom traktatu “O slikarstvu” (De pictura, 1435), navodi da prilikom slikanja on pre svega crta okvir koji posmatra kao otvoreni prozor kroz koji se naslikana tema posmatra (6). Kada posmatramo fotografije Nine Ivanović, mi zapravo njih ne vidimo, zaboravljamo na njihov materijalni aspekt, jer šta god da prikazuje i na koji god način da to čini, fotografija je uvek nevidljiva (7). Na nekim njenim fotografijama vidljiva je granica koja služi kao prolaz, otvoreni prozor koji nam omogućava iluziju da prisustvujemo i saučestvujemo u pogledu kroz. Na svim fotografijama vidlivo je nasleđe linearne perspektive, osećaj gradacije dubine prostora, gde je najbliži plan onaj blizu (posmatračevog) otvorenog prozora. Svaki dalji segment umetničkog rada Nine Ivanović, crtalačko apstrahovanje fotografije i žičana materijalizacija crteža u prostoru, funkcioniše kao nepoverenje prema iluzornoj dubini.
Linearna konstanta crteža je otisak glavnih kontura fotografije. Bez zalaženja u pojedinosti i detalje, crtež istiskuje punoću, volumen i dubinu sa fotografije i jednopoteznim kretanjem spaja u jednu ravan bliske i daleke vizure. Prostorni crtež, iako sazdan od mnogostrukih komada žice i vidljivo uvezan na više mesta, on uspeva da zadrži kvalitet jedne ravni. O prostoru koji crtež od žice zauzima može se govoriti sa više aspekata. Sam crtež od žice sadrži prazne prostore u sebi. Žica, istovremeno delikatna i čvrsta, zauzima prostor debljine 0.3mm-0.8mm. Rastojanje između poleđine rada i izložbenog zida takođe je integralni deo ove naizgled plošne skulpture. Prostorne praznine nisu mesta odsustva već elementi skulpture koji aktiviraju njenu transparentnost. Prilikom izlaganja prostornih crteža dolazi do vizuelnih promena koje se događaju pod uticajem osvetljenja. Senke koje nastaju na zidu upotpunjuju nematerijalni efekat umetničkog dela.
Prostorni crteži, izloženi u Galeriji RIMA u Kragujevcu, nastaju kao reakcija na potrebu za beleženjem pogleda kroz otvoreni prozor intimnih životnih prostora. Umetnički radovi nastali su od trenutaka koje umetnica ne arhivira već im se vraća i ulazi u njih (8). Na osnovu kadriranja moguće ih je razvrstati na radove u kojima se pogled pruža sa prozora te time isključuje periferni vid ili svest o prozoru kao međuprostornoj granici, i na radove u kojima pogled dolazi iz enterijera i uključuje u sebe okno kao naglašenu granicu između unutrašnjeg i spoljašnjeg prostora.
U radovima “Pogled ka parku” i “Pogled ka bašti i moru”, pogled se pruža sa prozora. Iako znamo da pogled dolazi iz stana, iz intimnog životnog prostora, čini se da postoji težnja ka kretanju, iz sebe ka trenutnom sveobuhvatanju spoljašnjeg. Po svojoj koncepciji i formi, ovi radovi nastaju na iskustvu “Planine”, za koju je umetnica dobila nagradu 57. Oktobarskog salona, i “Pejzaža” (9), prostornih crteža, nedavno instaliranih u italijanskom gradu Vitorio Veneto prilikom obeležavanja stogodišnjice Prvog svetskog rata. U njima se umetnica bavila istraživanjem simboličnog odnosa (10) između ljudi i masivnih planinskih bedema, i mapiranjem promena u prirodi koje nastaju prilikom istorijskih i društvenih turbulencija. “Pogled ka parku” i “Pogled ka bašti i moru” bave se promenama koje prirodni predeli izazivaju u ličnoj topografiji sećanja. Naglašeni monumentalnošću formata, elementi iz prirode poput krošnji drveća i lišća ili cveća koje se stapa sa morskim horizontom, doprinose apstraktnom izrazu dela.
U radovima “Pogled ka dvorištu” i “Pogled ka prozoru” pogled dolazi iz enterijera, kao posledica mirnog, kontemplativnog stanja. U prvom radu pogled je upućen na razlistalo drveće, na prirodno okruženje ispred doma. U drugom radu, pogled je usmeren preko puta, na zatvoreni prozor susedovog stana. Okno deluje kao bezbedni okrajak koji čuva intimu unutrašnjeg prostora, dok činjenica da je njen prozor otvoren upućuje na potrebu za održavanjem veze sa vremenom koji traje izvan zidova. Iako ovi radovi nastaju iz čina kontemplacije koji vremenski nije merljiv, vremensko određenje je itekako važan segment umetničkog rada, o čemu nam najbolje svedoči (žičana) linija senke u gornjem desnom segmentu rada “Pogled ka prozoru”.
Težnja da se zapamte mesta i prostori u kojima umetnica boravi postaje vid strategije koja se suprotstavlja procesu zaboravljanja (11). Osim što čuva od zaborava time što beleži fragmente prolaznog, umetnica kroz crtež od žice materijalizuje zapamćene trenutke u prostoru. Materijalizacija sećanja je zapravo proces memorijalizacije. Ulaskom u sećanja, iscrtavanjem/prisećanjem, povinujući žicu konturama pamćenja, Nina Ivanović fiksira punktne tačke svoje memorije. Prostorni crtež govori o načinima čuvanja pamćenja kroz procese umetničke artikulacije. Okosnica umetničkog rada Nine Ivanović je lična, intimna, nenametljiva naracija o prolaznom koja kroz nastajanje umetničkog dela ispituje postojanost sećanja u okviru (ispitivanja) granica i potencijala umetničkih medija.
______
1 Nina Ivanović je dobitnica Nagrade 57. Oktobarskog salona (2018), Prve nagrade za crtež iz Fonda Vladimira Velič-kovića (2014), Nagrade Fakulteta likovnih umetnosti (2009). Umetnički projekti, samostalne i grupne izložbe orga-nizovane su u relevantnim izložbenim prostorima u Beogradu, Bazelu, Parizu, Monpeljeu, Beču, Berlinu i mnogim drugim evropskim gradovima.