Irina Subotić
O pastelima Ljubice Cuce Sokić

(...)

Čini se da razlog za veliko interesovanje koje je vladalo, i koje i danas vlada za ličnost Cuce Sokić i za njeno delo, leži upravo u činjenici da ona nije mistifikovala svoj stvaralački čin. Često je, i odgovorno, govorila o važnosti i sreći a ne muci stvaranja. Imala je posebnu hrabrost - u vremenima kada je glavni tok umetnosti bio na sasvim drugim meridijanima - da prizna svoju vezanost za prepoznatljiv svet naše okoline, oplemenjen njenim duboko humanim, ali ne deklarativnim načinom uspostavljanja komunikacije s publikom. Ona je tek u zrelom, tačnije starijem dobu odustala od eksperimenata u radu kojima je bila sklona još od kraja pedesetih godina, shvatajući da je umetnost krenula putevima koje ne želi i ne može da prati. Odustajući na taj način od trke na javnoj sceni, želela je da se potpuno prepusti radosti stvaranja, iskrenom i punom laetatio, sopstvenom i za nju jedinom putu ispunjenja života. Gde je tu bilo mesto pastelima? Sudeći po brojnosti sačuvanih, skrivenih i dugo rađenih pastela, po korišćenju gotovo svake prilike koja joj se pružila za rad - od studijskih i istraživačkih pristupa u ateljeu na specijalnoj pastel-hartiji koju je nabavljala iz Pariza zahvaljujući prijateljima, pa sve do beležaka na štampanim tj. kucanim materijalima sa (dosadnih!) sednica i skica rađenih na slučajno nađenom (nekada i svesno traženom) novinskom papiru - reklo bi se da joj je pastel bio stalno u vidnom polju. I u rukama. Ali, kao da nije bio namenjen javnosti.
    
    Svim sačuvanim pastelima Cuce Sokić – čak i onim koji se ističu primenom posebnih istraživačkih postupaka – svojstveno je u potpunosti  poštovanje osnovnih načela ove osetljive likovne tehnike. Pastel zahteva  jedinstveni postupak, veštinu, sigurnost, određenu brzinu i svakako pažljivu usredsređenost pri radu jer više nego druge tehnike otkriva svaki potez i ne trpi nikakve promene, korekcije, dopune ili nadograđivanja jer bi se time vrednosti prozračnosti i treperavosti medija umanjile pa i poništile. Kao pariski đak i veliki poklonik francuske kulture poznate po negovanju pastela, Cuca Sokić je dobro poznavala svojstva ovog medija. Sve to doprinosi krajnjem utisku ubedljivosti neposrednog doživljaja. I u slučaju njenog dela, kao i kod drugih umetnika koji su negovali rad u pastelu, ova tehnika je potvrdila svoje posebne vrednosti kao izuzetno senzibilan, neposredan, istančan slikarski medij, što navodi na logičan zaključak da ona nije slučajno odabrala da se pastelom bavi tokom dugog niza godina i decenija i da se racionalno opredelila da upravo kroz njega iskaže određene vizuelne ideje i intimne stavove  koje ne srećemo u njenim delima rađenim drugim medijima.

(...)

NASTAVAK U ŠTAMPANOM IZDANJU

Nevena Martinović
Pasteli Ljubice Cuce Sokić – svedočanstva o umetnici

(...)

Veliki broj novootkrivenih pastela stilski i tematski odgovara poznatim istraživačkim fazama Cucinog slikarstva. Nekoliko mrtvih priroda manjih formata i predeli nastali početkom sedamdesetih godina dobili su pre ili kasnije pandane u Cucinim slikama u ulju. Pronađen je i veliki broj predstava ženskih figura, među kojima tri rada malog formata – Odmor u prirodi, Ležeća figura i Sedeća figura – anticipiraju likovni tretman ovog motiva tokom sedamdesetih i osamdesetih godina. Većina ovih radova, iako mnogi od njih samostalna i dovršena dela, zapravo svoj značaj ima kao dopuna postojeće predstave o Cucinim likovnim promišljanjima realizovanim u brojnim slikama koje je za života izlagala i koje se danas nalaze u javnim zbirkama i privatnim kolekcijama.

Međutim, postoje dve grupe otkrivenih radova koje o Ljubici Sokić na različite načine saopštavaju nešto novo. Jednu čini tridesetak pronađenih aktova koji tematski predstavljaju gotovo nepoznato polje njenog stvaralaštva, dok  u drugu grupu spadaju radovi koji pojedinim karakteristikama otkrivaju nove dometime u Cucinom apstraktnom izrazu.

Pasteli sa temom ženskog akta pokazuju da se Ljubica Sokić u kontinuitetu bavila ovim motivom, ali da, u poređenju sa drugim tematskim celinama, aktove nije nameravala da realizuje na slikama u ulju niti da ih izlaže kao dela koja će o njoj formirati predstavu u javnosti. Traganje za razlozima ovakve odluke otvara vrata slikarkine intime koja je ona, sasvim je jasno, želela da zadrži zatvorenim. Ovakva otkrića, ma koliko unosila svežinu u bavljenje opusom jednog umetnika, pred istraživača postavljaju dodatnu odgovornost da ne povrediti dostojanstvo umetnice i uspomene na nju. Logično je pretpostaviti da je Cuca, upravo zbog duboko usvojenih građanskih nazora, javno prikazivanje svojih radova sa motivom nagog ženskog tela doživljavala kao preveliku slobodu kojoj bi morala da žrtvuje svoju dragocenu privatnost.  Iako nije imala dovoljno smelosti da se prema temi akta odnosi kao njena nastavnica i prijateljica Zora Petrović, svakako da joj je kao talentovanom studentu slikarstva, još u akademskim ateljeima, na časovima crtanja, usađena naklonost prema ovom motivu. Prilikom boravaka u Parizu i poseta muzejima mogla je i da se neposredno upozna sa najlepšim primerima aktova u evropskom slikarstvu. Period Cucinog profesorskog rada na Akademiji, odnosno Fakultetu likovnih umetnosti, poklapa se sa vremenom njenog najintenzivnijeg stvaralaštva ali i nastanka pronađenih aktova. Iako nije držala časove na kojima su se studenti bavili aktom, svakako da se u susretima sa umetnicima različitih afiniteta– kolegama profesorima i svojim studentima, kroz posete izložbama i publikacije o umetnosti, morala susretati i sa ovom temom.

Otkriveni pasteli svedoče da je Cuca o aktu, kako to i dolikuje zrelom slikaru, promišljala kroz slobodu koju su joj nekada pružali časovi večernjeg akta. Na više pastela velikih dimenzija primetno je odsustvo stroge proračunatosti, po negde i koncentracije, tako da deluju kao trenutne zabeleške, od kojih se na neke još jednom vraćala, a neke ostavljala na nivou skice. Više radova sa predstavom žene u identičnoj pozi – posmatrane iz profila, u sedećem položaju, pognute glave oslonjene na jednu šaku – govore o ikonografiji koja je u jednom trenutku zaokupljala Cucinu pažnju. Iako su pojedini neobično velikih dimenzija, u Cucinom opusu ne postoje realizovane slike u odnosu na koje bismo ove radove mogli smatrati probnim studijama. Međutim, od sedamdesetih godina, kada se figura postepeno vraća u njeno slikarstvo, kao da se ikonografija ovih aktova stopila sa predstavama ženskih figura, pa se među brojnim slikama u ulju pojavljuje i Devojka iz profila (1973)1 koja položajem svog tela i ruke priziva u sećanje Cucine melanholične aktove. Umetnica je na nekoliko aktova prikazala nage žene u čijim rukama ili krilu se vide svedene forme voća ili cveća. Pastel naslovljen Akt III prikazuje ženu koja u ruci drži grožđe ili svežanj cveća i čija kosa je takođe zakićena cvetovima. Figura je svedena na linije vedrih, toplih tonova a na licu žene dominira mrlja ružičastog rumenila. Svojim uspravnim stavom i ukrasima, koji imaju likovnu a potencijalno i simboličku ulogu, ova žena pruža posmatraču nagoveštaj optimizma koji nedostaje sedećim aktovima.

(...)

NASTAVAK U ŠTAMPANOM IZDANJU