Retrospektivna izložba slikara Đorđa Ivačkovića priređena u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti u Beogradu predstavlja treću u nizu izložbi kojima Galerija RIMA nastoji da kroz predstavljanje Ivačkovićevih slika u javnosti revitalizuje njegovu stvaralačku ličnost i ukaže na posebno mesto koje on zauzima u srpskom i francuskom slikarstvu druge polovine XX veka.

U odnosu na manju izložbu slika iz prve pariske decenije (Galerija RIMA, Kragujevac, 2014) i prvu retrospektivu (Muzej savremene umetnosti Vojvodine, Novi Sad, 2014-2015) ova izložba je do sada najobimnije Ivačkovićevo izložbeno predstavljanje. Obuhvata 48 slika uglavnom velikih formata, nastalih tokom četiri ključne decenije Ivačkovićeve slikarske karijere, od ranih pedesetih do kasnih osamdesetih godina XX veka. Prateći hronološki sled nastanka radova izložba je podeljena na četiri mikroceline koje se slobodno nadovezuju jedna na drugu. 1) Beogradski period (1952-1961) - najranija formativna faza u Ivačkovićevom stvaralaštvu predstavljena je prvenstveno kroz četiri slike koje su za ovu priliku restaurirane i prvi put izložene u javnosti, ali i kroz skice malih formata izložne u vitrini sa dokumentarnim materijalom. 2) Prva pariska decenija (1962-1971) je period u kome Ivačković postiže svoje prve velike uspehe i čvrsto se pozicionira na pariskoj likovnoj sceni istovremeno gradeći specifične postulate svoje slike. Otuda je ova faza predstavljena najvećim brojem eksponata među kojima se nalaze i istorijski dragocene slike koje su izlagane na njegovoj drugoj samostalnoj izložbi u Parizu (1967) i prvoj samostalnoj izložbi u Beogradu (1971). Sedamdesete godine su predstavljene konceptualnim slikama, kako ih je sam umetnik nazivao budući da se ravnoteža između ekspresivnog i analitičkog u radovima iz ovog perioda (1972-1982) vidno pomera ka drugom aspektu. Za razliku od prethodne stvaralačke faze, u ovoj je gestualnost naglašeno kontrolisana a do izražaja dolaze pre svega strukturalni elementi slike - dvodimenzionalna površina, stroga linija i ploha, format i dimenzije platna, dok bela boja podloge i kvadratni oblik slike postaju Ivačkovićev zaštitni znak. Među eksponatima se nalazi i čuvena slika (reprodukvana i na naslovnici kataloga) koja je izlagana na samostalnoj izložbi u Beogradu 1981. godine. Tokom osamdesetih i početkom devedesetih godina umetnik prolazi kroz nove promene u kojima nastaje novi ciklus slika koje će francuski likovni kritičar Pjer Kaban nazvati energetskim strukturama. Upotreba boje i slobodnog poteza postaje naglašena a kompozicija složenija - što se može videti na nekoliko izloženih slika iz ovog perioda, među kojima je još jedno istorijski dragoceno delo izlagano na Ivačkovićevoj samostalnoj izložbi u Parizu 1988. godine. Svaki od hronoloških segmenata prati dokumentarni materijal izložen u vitrina - fotografije, skice, katalozi, knjige i časopisi iz Ivačkovićeve biblioteke, novinski članci o umetniku.

Povodom izložbe publikovan je obiman katalog sa najnovijom studijom francuskog likovnog kritičara Žan-Lik Šalimoa naslovljenom "Ivačković ili put ka apsolutnom". Šalimo, koji je tokom ključnih stvaralačkih decenija pratio i pisao o Ivačkovićevom slikarstvu, gostovao je u Beogradu povodom izložbe i svečano ju je otvorio 30. septembra 2015.

ĐORĐE IVAČKOVIĆ

(Horgoš, 25. I 1930. - Pariz, 13. VII 2012.)

BEOGRADSKI PERIOD (1952-1961)

Život u Beogradu pedesetih godina XX veka presudno je uticao na Ivačkovićevo umetničko opredeljenje. Iako je studirao arhitekturu, on se ozbiljno posvetio bavljenju muzikom, postavši jedan od aktera beogradske džez scene, poznatiji pod nadimkom Đoka Bap. Istovremeno je i posećivao izložbe inostrane umetnosti koje su se tokom šeste decenije održavale u Beogradu. Na izložbama savremene francuske (1952, 1958) i američke umetnosti (1956, 1961/1962) prvi put je video radove slikara apstrakcije (Sulaž, Hartung, Matje, Zao Vu Ki, Klajn, Polok, De Kuning itd.). Susret s njihovim delima bio je sudbonosan i uticao je na odluku da otpočne s bavljenjem slikarstvom.

Po odsluženju vojnog roka (1956), a nakon nekoliko godina kolebanja između arhitekture, muzike i slikarstva, Ivačković se konačno opredelio za slikarstvo kao životni poziv. Budući da je uzore pronašao u inostranim umetnicima, odlučio je da proputuje Evropom kako bi se upoznao sa savremenim tendencijama u umetnosti zapadnih zemalja. Već 1957. boravio je u Italiji, a 1959. u Nemačkoj. Za sve to vreme je slikao, najpre svojevrsne stilske vežbe prema likovnim obrascima svojih uzora, a potom je postepeno počeo da stvara sopstvene izbore i kombinacije likovnih elemenata, gradeći autentičan slikarski rukopis. U svom dnevniku, koji je vodio od ranih pedesetih godina, Ivačković govori o osećanju skučenosti u jugoslovenskoj sredini i želji da otputuje tamo gde bi bio na izvoru umetnosti što ga je zaokupljala. Opredelio se za Pariz. U Grad svetlosti doselio se tokom poslednjih meseci 1961. godine i u njemu je trajno ostao da živi i stvara.

Pre odlaska u Pariz svoje radove nije izlagao, niti je u javnosti bio poznat kao slikar.

_______________________________________________________________________________

PRVA PARISKA DECENIJA (1962-1971)

Prvu samostalnu izložbu Ivačković priređuje 1963. godine u pariskoj Galeriji Le Soleil dans la tête, nakon čega započinje saradnju s likovnim kritičarem Žan Žakom Levekom i likovnim umetnicima koji su, poput njega, bili i džez muzičari. U više navrata učestvovao je na izložbama koje su okupljale slikare inspirisane džezom, a krajem šezdesetih godina bio je akter svojevrsnih multimedijalnih večeri organizovanih tokom francuske turneje Fila Vudsa. Dok je Vudsov bend svirao, Ivačković je uživo, pred publikom, slikao svoje velike formate. Iako najotvorenije ispoljavana tokom sedme decenije, veza između džeza i apstraktnog slikarstva ostala je i u narednim decenijama neraskidiva i ključna u Ivačkovićevom poimanju umetnosti.

Međunarodni bijenale mladih umetnika u Parizu 1965. godine doneo je Ivačkoviću prvi veliki uspeh. Na poziv francuskih likovnih kritičara mlađe generacije osmoro slikara dobilo je priliku da izlaže u velikom ulaznom holu Muzeja moderne umetnosti grada Pariza. Našavši se među odabranima, Ivačković je izložio tri slike formata 260 × 240 cm, a njegovo pojavljivanje na Pariskom bijenalu naišlo je na izuzetne kritike u pariskim listovima.

Uspešno učešće na toj međunarodnoj smotri skrenulo je pažnju pariskih galerista na njegov rad, a likovna kritika počela je ozbiljnije da prati i tumači njegovo stvaralaštvo. Nefigurativno i naglašeno gestualno, Ivačkovićevo slikarstvo prepoznato je u likovnim krugovima Pariza šezdesetih godina kao specifičan oblik apstrakcije ekspresionističkog miljea.

Usledio je poziv da učestvuje na izložbi Proleće u Parizu, kojom je 1966. godine otvorena Galerija Cimaise Bonaparte (danas ugledna Galerija Daniel Templon). Već naredne godine u istom prostoru priredio je svoju drugu samostalnu izložbu.

Izlaganje na Pariskom bijenalu skrenulo je pažnju i jugoslovenske stručne javnosti na Ivačkovića, koji je, iako miljenik pariske likovne kritike, bio potpuno nepoznat u rodnoj zemlji. Ubrzo nakon Pariskog bijenala Ivačković se prvi put pojavio na jednoj likovnoj smotri u Jugoslaviji – na Trećem trijenalu likovnih umetnosti u Beogradu 1967. godine.

Naкon učešća na Trijenalu likovnih umetnosti (1967, 1970) i Oktobarskom salonu (1969, 1970) priredio je svoju prvu samostalnu izložbu u domovini. Održana u Galeriji Doma omladine u Beogradu 1971. godine, ta izložba označila je početak upoznavanja domaće publike sa Ivačkovićevim slikarstvom.

___________________________________________________________________________________

 DOBA KONCEPTUALNIH SLIKA (1972-1982)

Sedamdesete godine XX veka za Ivačkovića su bile razdoblje najintenzivnijih izložbenih aktivnosti. Umetnik je redovno učestvovao na najznačajnijim likovnim smotrama u Francuskoj (Majski salon i Salon poznatih i mladih današnjice u Parizu, Salon u  Monružu), kao i u Jugoslaviji (Trijenale likovnih umetnosti i Oktobarski salon u  Beogradu, Likovna jesen u Somboru, Memorijal Nadežde Petrović u Čačku, Međunarodni salon u Banjaluci, Međunarodna izložba originalnog crteža u Rijeci). U tom periodu priređuje čak sedam samostalnih izložbi (četiri u Parizu, dve u Beogradu i jednu u Dubrovniku) i uspostavlja stalnu saradnju s pariskom Galerijom Nane Stern, koja ga zastupa na FIAC-u, najuglednijem francuskom sajmu savremene umetnosti.

U to vreme Ivačković intenzivno slika, a njegovo delo ulazi u novu fazu, koju je sam umetnik nazvao fazom konceptualnih slika. Iako je gestualnost i dalje naglašena, umetnik u prvi plan postavlja samu strukturu slike insistirajući na tome da jedini sadržaj dela budu sami likovni elementi i njihovi čisti odnosi. Bela boja podloge i kvadratni format slike od tada postaju zaštitni znak njegovog stvaralaštva.

Ivačković biva priznat od francuske likovne kritike – o njegovim izložbama redovno izveštavaju svi značajni francuski listovi, a pojavljuju se i ozbiljna tumačenja njegovog slikarstva u stručnim časopisima. Godine 1973. od francuskog Ministarstva kulture dobija na korišćenje prostrani atelje u prestižnom delu Pariza.

Između prve i druge samostalne izložbe u Beogradu (Galerija Doma omladine 1971. i Salon muzeja savremene umetnosti 1977) Ivačkovićeve slike ulaze u kolekciju Muzeja savremene umetnosti i postaju neizostavni eksponati na izložbama jugoslovenske savremene umetnosti koje su tokom osme i devete decenije obišle Sloveniju, Makedoniju, Mađarsku, Nemačku, Italiju, Belgiju, Luksemburg, Filipine, Novi Zeland. Iako u tom periodu njegovo slikarstvo u Jugoslaviji još nije bilo naišlo na odgovarajuća kritička tumačenja, ono je, zahvaljujući muzejskim mehanizmima, već činilo deo istorije jugoslovenske i srpske umetnosti.

____________________________________________________________________________________________

PERIOD ENERGETSKIH STRUKTURA  I POVLAČENJE (1982-2012)

Tokom devete decenije Ivačkovićevo slikarstvo ulazi u novu razvojnu fazu, čije su osnovne odlike intenzivniji kolorit, povratak snažne gestualnosti, umnožavanje formi i usložnjavanje kompozicije. Pjer Kaban je nove slike nazvao energetskim strukturama i metaforično objasnio promenu koja se dogodila u Ivačkovićevom slikarstvu: „Ivačković je s kamerne muzike prešao na simfonijski orkestar.“

Nov entuzijazam u stvaranju pratila su i nova izložbena predstavljanja u Francuskoj. Ivačković priređuje tri samostalne izložbe u Parizu (Galerija Nane Sterne 1982. i Galerija Leif Stahle 1986. i 1988), dve u Tuluzu i jednu u Lionu. Galerije nastavljaju da ga zastupaju na FIAC-u i sajmovima u Bazelu i Stokholmu. Učestvuje na brojnim grupnim izložbama i najznačajnijim pariskim likovnim smotrama, a 1983. godine dobija glavnu nagradu za slikarstvo prestižnog Salona u Monružu. Njegovu sliku iz 1986. godine otkupilo je Društvo za autoputeve i prema njoj je realizovan veliki mozaik na Autoputu Sunca u Francuskoj (postavljen 1991).

Do početka devedesetih godina o Ivačkoviću su u dnevnim listovima, stručnim časopisima, katalozima i knjigama već pisali neki od najuglednijih francuskih likovnih kritičara, poput Žorža Budaja, Pole Gotje, Pjera Kabana, Žan Lika Šalimoa, Mišela Fošea i drugih. U Jugoslaviji je, međutim, tek samostalna izložba priređena u Beogradu 1988, a zatim prikazana i u Novom Sadu, Zrenjaninu, Zagrebu i Ljubljani, donela prva ozbiljnija tumačenja osnovnih postulata Ivačkovićeve slike u tekstovima Ješe Denegrija i Tonka Maroevića. Temeljnije teorijsko i intenzivnije izložbeno upoznavanje sa Ivačkovićevim slikarstvom prekinuto je usled opštih tragičnih okolnosti koje su zadesile Jugoslaviju.

Do kraja devedesetih godina Ivačković će prestati da izlaže svoja dela da bi tokom dvehiljaditih postepeno prestao i da slika. Živeći povučeno svoju novu izložbu dočekaće tek kroz dvadeset godina. Zahvaljujući buđenju kolekcionarstva u Srbiji jača i interesovanje za Ivačkovićevo slikarstvo. Godine 2009. Galerija Arte priređuje Ivačkovićevu izložbu u Beogradu a tri godine kasnije on svoje slike izlaže u Kragujevcu, u Galeriji RIMA. Tom prilikom započinju razgovori o nastavku saradnje na daljoj promociji Ivačkovićevog stvaralaštva.

Sasvim iznenada, umetnik je preminuo u Parizu 2012. godine, ne dočekavši realizaciju velikih planova za povratak njegovog slikarstva u žižu interesovanja podjednako stručnih i širih kulturnih krugova.