Lidija Merenik

Od izmišljanja istorije do izmišljanja slike

(...)
"Izmišljanje" slike karakteristično je za sveukupni Prodanovićev konceptualni i slikarski metod. Ovog puta, on koristi postupak uveličavanja (blow-up) bez ostatka, apsolutno usredsređen na određeni detalj posebnih svetih slika, ikona velikog formata: Kanove Bogorodice (The Kahn Madonna) i Melonove Bogorodice (The Mellon Madonna), obe iz zbirke Nacionalne galerije u Vašingtonu.(1) Kanova Bogorodica ili Bogorodica na prestolu sa detetom (tip Odigitrije) je najverovatnije vizantijskog (carigradskog) porekla, nastala u XIII veku. Nešto kasnijom se smatra Melonova Bogorodica (Bogorodica na zaobljenom prestolu sa detetom, XIII vek) - njeno poreklo je isto ili srodno, ne zna se je li mogla biti doneta iz Carigrada ili ju je ikonopisao neki grčki majstor na Kipru ili u Italiji. Možda u ovom trenutku egzaktna atribucija autorstva i mesta nastanka biva za nijansu manje važna od činjenice da su one "rezultat dinamičnog višesmernog transfera modela vizuelne reprezentacije koji su se tokom XIII veka odvijali mediteranskim svetom", kako navodi Ana Bogdanović.
(...)
Ekfraza, ukratko, čini da putem snage priče, jezika, opisanog, vidimo opisano kao mentalnu sliku. Sada se više ne radi o tome da reči učine da vidimo, već da viđeno (naslikano) jezikom bespredmetnog ispriča fragment narativa predmetno-figuralne celine. U tom pogledu, to su do sada najzrelije, najuspešnije njegove slike, (koje možemo razumeti i kao daleki odjek Ikonoklastičkih tablica), sada sazrele, pročišćene, jednostavne kompozicije i forme. Pričanje postupkom uvećavanja i uzimanjem zlatnog kao nosioca ritma na monohromnom drugom planu, predstavlja originalan postupak u dosadašnjem delu Milete Prodanovića. Odavno odviknut od jednosmernog pripovedanja (kako u slikarstvu, tako i u književnosti), on reverzijom smisla ekfraze kao da zatvara određeni krug stvaralačkog kretanja. Međutim, on to ipak ne čini. Jer fragment celine proglašava za posebnu celinu – simbol celine slike, ikone, sveta. Čineći to takvim slikarskim postupkom koji se ne bavi egzaktnim opisom pri uveličavanju detalja, već stvaranjem nove slike čiji je pretekst detalj. Ekfrazis postaje ne samo izvrnuti metod, već i sasvim nova slika novog i drugačijeg identiteta, u čijem su nevidljivom začetku citat, aproprijacija i ikonoklazam. Nova ili „izmišljena“ slika srednjeg veka koju nam već decenijama daje Mileta Prodanović u novom ciklusu je apstrakcija dobijena postupkom izuzimanja i uvećavanja od (samo naizgled) predmetnog.

(1) O ciklusu Ekfraze odlično su već pisali Ana Bogdanović 2016 (izložba u Galeriji savremene umetnosti, Smederevo) i Todor Mitrović 2018 (izložba u Centru za kulturu Gradac, Raška).

 (Celovit tekst u katalogu izložbe)