Ana Ereš
SKULPTURI S LJUBAVLJU - VENECIJANSKI GESTOVI RADOŠA ANTONIJEVIĆA

(...)

Polazeći od temeljnog razumevanja posebnih odnosa koje prema vremenu i mestu imaju kako skulptura, tako i venecijanska izložba, Radoš Antonijević razvija nekoliko koncepcija umetničkih iskaza o mogućnostima za skulpturu u prostoru paviljona Republike Srbije na Venecijanskom bijenalu od 2015. godine do danas. Ovi iskazi u formi skica i maketa nastaju za specifične potrebe javnog konkursa koji se raspisuje za prijavu umetničkih predloga za nastup u nacionalnom paviljonu na venecijanskoj izložbi – oni su nedvosmisleno određeni kontekstom Bijenala u smislu zadatog tematskog i programskog okvira njegove centralne izložbe na koji se očekuje daju odgovore, ali i u smislu pomenute temporalne i prostorne kompaktnosti i samosvojnosti koju venecijanska manifestacija nameće. Zbog toga se ovi predlozi/projekti mogu posmatrati kao izdvojeni, specifični umetnički gestovi u Antonijevićevom opusu koje karakterišu procesualnost, referencijalnost i mogućnost nerealizacije (ili nemogućnost realizacije) kao „nametnuti“ okviri za skulptorsko delovanje unutar i prema zadatom mestu (Srpski nacionalni paviljon, park Đardini, Venecijansko bijenale, Venecija) i vremenu (projekcije savremenosti i kompaktne istorije izložbenog događaja). Imajući u vidu da se radi o predlozima za skulpture velikih dimenzija, ovi projekti istovremeno otvaraju pitanje o problematici produkcije i izvođenja skulpture koji su uslovljeni izvan-umetničkim propozicijama i zbog toga ostaju na nivou ideje izvedene u umanjenoj razmeri i formatu makete. Prenošenjem crteža i maketa za skulpture iz umetnikovog radnog prostora i konkursne dokumentacije u galerijski/izložbeni prostor, Radoš Antonijević problematizuje i odnos između umetničke produkcije i izlagačke prakse, kao i institucionalne mehanizme valorizacije i prevođenja umetnosti iz anonimnosti ateljea u javnu sferu.

Četiri izložbena projekta koja se u smeštaju u prostor Galerije Rima u Kragujevcu: Kosovski ciklus – 101 godina posle (2015), Na svome mestu stajati (2017), O koristi i šteti istorije za život (2019) i Dostojni sreće (2022) poseduju nekoliko zajedničkih karakteristika: u prostoru se realizuju kao skulpture i skulptoralne instalacije velikih dimenzija; insistiraju na fizičkom prisustvu i materijalnosti skulpture; izvode se u materijalima (sirova glina i šatorsko platno) koji su nestabilni – menjaju svoje ponašanje sa vremenom (glina se u specifičnim atmosferskim uslovima suši, puca i propada, dok se šatorsko platno može složiti/spakovati i preneti na drugo mesto); razvijaju se iz nedvosmislene bliskosti sa kulturološkim i istorijskim narativima čije mehanizme monumentalizacije u objektu skulpture destabilizuju. Svaki projekat za polaznu tačku uzima forme koje vizuelizuju pažljivo odabrane ideje i mesta iz prošlosti, koje su prevazišle aktuelnost u svojim savremenostima i postale prepoznatljivi prostori istorijskog iskustva. Vidovdanski hram Ivana Meštrovića, (nerealizovana) forma monumentalizacije ideje o zajedništvu i istorijskoj težnji južnoslovenskih naroda za oslobođenjem, manastir Visoki Dečani, upečatljiva forma srpske srednjevekovne tradicije u susretu sa vizantijskim i romaničkim kulturnim prostorima, i forma Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, koja realizuje ideju o modernističkoj i socijalističkoj emancipaciji jugoslovenskog (kulturnog) prostora na specifičnom mestu novobeogradske obale, su sučeljeni kao strukture od šatorskog platna u izložbenom projektu Kosovski ciklus – 101 godina posle, akcentujući tačke intenzivnog suživota velikih ideja politike i umetnosti u prelomnim periodima kreiranja novih obrisa (istorijskih) identiteta. Nacionalne istorije pretekst su projekta O koristi i šteti istorije za život u kome se u dijaloški odnos dovode dve megaskultpure: glineno poprsje predsednika Josipa Broza Tita i šator Meštrovićevog Vidovdanskog hrama, provocirajući konfrontaciju dva spomenika dve jugoslovenske ideologije u prostoru paviljona koji je pripadao Jugoslaviji realizovanoj u obe političke forme. U projektima Na svome mestu stajati i Dostojni sreće Radoš Antonijević sučeljavanje sa istorijskom kompaktnošću Venecijanskog bijenala reflektuje kroz prostore velikih narativa prošlosti. U prvom slučaju mapira geografski i istorijski prostor omeđen planinama Olimp, Sinajska gora i Ararat i tvori (krhku) simboličku topografiju kolevke evropske i hrišćanske civilizacije, ali i savremeni horizont vojnih konflikata i nezaustavljive migracija stanovništva, koje – opet u materijalu i formatu šatora – relocira u sigurnu zonu venecijanskih Đardina. Projekat Dostojni sreće monumentalni šator izveden prema arhitekturi prepoznatljive barokne crkve Santa Maria della Salute, koju je Venecija posvetila svojoj zaštitnici Bogorodici nakon velike kuge tokom prve polovine 17. veka, sučeljava sa skulpturom ikonične scene atentata na američkog predsednika Džona F. Kenedija u Dalasu, koji prikazuje trenutak kada se njegova supruga Žaklina uspinje na zadnji deo automobila pokušavajući da izbegne smrt. Poput skulpture, život teži da izmakne prolaznosti.

(...)

celovit tekst u štampanom izdanju