Miroslav Karić

Povodom izložbe Glupe slike 4: Deca glupih slika Žolta Kovača

Umetnička praksa Žolta Kovača u poslednje dve decenije, koliko je inače prisutan i aktivan na sceni, u velikoj meri je obeležena umetnikovim interesovanjem za teme koje se tiču konstitutivnih određenja umetnosti ili kreativnosti, neposrednog sistema u kojem se ista razvija i valorizuje, statusa umetničkog dela i njegove recepcije u širim kontekstima i pozicije samog stvaraoca kao višestrukog medijatora. Pravce svojih budućih umetničkih istraživanja, u kojima će se pomenutim temama, sve do danas, baviti kroz praktičnu analizu formalnih aspekata i interpretativnih potencijala medija klasične slike i suptilno kritička propitivanja komunikacijskog dejstva umetnosti uopšte u fluidnom karakteru savremenog trenutka, Kovač je postavio već sa prvim radovima Dobra i loša slika i Slikarstvo razvija natprirodne sposobnosti. U tom smislu, nasleđe apstraktne umetnosti, preciznije, bespredmetnog slikarstva, neretko mu je bilo idejno polazište i izabrani vizuelni izraz u ostvarenjima u čijem su se fokusu nalazile različite problematizacije, od sopstvenog razumevanja internih zakonitosti likovnog jezika i mogućnosti njihove dalje konceptualne razrade, do razmatranja uvek složenog polja relacija i interakcija između umetničkog dela i posmatrača. Tako je apstraktna slika, u početku, kod Kovača bila u funkciji elementa i sadržaja kojim se interveniše i pravi intruzija u javni prostor i diskurs, gde se pretpostavlja njeno estetsko i vrednosno neprepoznavanje i neprihvatanje (Bez naziva 2001, Projekat Flux, Nevidljive slike), ili se uvodila, sa druge strane, kao gest duhovitog poigravanja sa ustaljenim pravilima i normama sveta umetnosti (Retrospektiva). I pored pojedinih radova u kojima se opredeljuje za figuraciju kao vid artikulacije tema vezanih za fenomene svakodnevnog društvenog života i mas-medijske kulture (Prazno vreme, Slike suvišnih informacija), apstrakcija za umetnika ostaje ne samo prostor direktnih stilsko-jezičkih referenci već postaje istraživačko analitičko sredstvo par excellence kojim se otvaraju brojna pitanja o položaju slikarskog medija danas, a posredno i o prilikama i načinima funkcionisanja savremenog umetničkog sistema i od njega neodvojivih izlagačko-produkcionih, teorijsko-interpretativnih i tržišnih činilaca. Od refleksije istorijskih primera u slikarstvu do bavljenja prirodom digitalne slike (Ekranska apstrakcija), Kovač pojmu i činu apstrahovanja prilazi kao području mogućnosti da se određena pojava, logika, poredak, stanje – kritički zaseku, podriju, demistifikuju, ogole do apsurdnosti, svedu ili suoče sa nekim jednostavnim, ali suštinskim, zapitanostima. S druge strane, umetnik u apstrakciji pronalazi model odgovarajućeg izraza i iskaza za ono što mu izmiče u reprezentacijski izrecivom o duhu vremena, društvenim fenomenima, dinamici svakodnevnog, ličnog i profesionalnog života, posledicama koje ostavljaju sve brži i nepregledniji tokovi proizvodnje i potrošnje i naše dnevne tranzicije iz sfere realnog u virtuelno i vice versa. Značajni u daljem razmatranju Kovačevih idejnih strategija u umetnosti jesu sami nazivi radova, koje autor intonira u svojevrsnom dadaističkom maniru duhovitih asocijacija, uvodeći ih kao deo igre za posmatrača donekle instruiranog sintagmama ili pojmovima poput, recimo, Jednostavno ništa, Glupe slike, Sjajne slike, Beskonceptnost, ali isto tako i zbunjenog i zaintrigiranog njihovim mogućim značenjskim zapletima. Posebno indikativni su radovi Glupe slike i Beskonceptnost, koji, zajedno sa nedavno predstavljenim radovima Povratak glupih slika u Galeriji „Reflektor” (Užice), Još povratka glupih slika u Galeriji Kolarčeve zadužbine i aktuelnom grupom ostvarenja Glupe slike 4: Deca glupih slika koje publika ima priliku da vidi u Galeriji RIMA, čine umetnički projekat u nastavcima. Prvi iz pomenutog niza radova, Glupe slike, nastaje 2009. godine, kada Kovač, „referišući na banalnost kao dominantni označitelj javnog života, u slikarstvu ispituje mogućnosti banalizacije kao postupka stvaranja slike” , što će za rezultat imati nov tematski opus koji autor poslednju deceniju konzistentno razvija i obrađuje sa različitih aspekata, istovremeno se posvećujući eksperimentisanju u slikarskoj praksi. Glupe slike, čije je nasumično postavljene, nedefinisane, raznobojne oblike na sjajnoj aluminijumskoj podlozi umetnik objašnjavao željom da proizvede „nešto što je na sličan način nepotrebno i banalno” , kakva je, uostalom, i današnja medijska realnost preplavljena šarenim, površnim i dopadljivim sadržajima, vremenom će i u formalno-stilskom i idejnom smislu artikulisati kroz istraživanja potencijala apstraktnog vizuelnog jezika kao kritičkog gesta u savremenim kako umetničkim tako i društvenim kontekstima. Kompozicije Glupih slika, u kojima je apstrakciju uveo kako bi u neodređenom odnosu i sadejstvu likovnih elemenata postigao i što verodostojnije preneo utisak površnog i besadržajnog koji nam se svakodnevno servira kroz medije, Kovač u sledećim radovima sličnih provenijencija počinje da razrađuje i strukturira nizom preklapajućih i kontrastiranih paterna različitih oblika i jarkih boja. Potonja promena dolazi sa umetnikovim sve češćim eksperimentisanjem sa tehnikama i materijalima, konkretno upotrebom sprejeva i šablona na platnu, koji postaju važan deo istraživačkog procesa u testiranju granica apstraktnog izraza ili preciznije njegove otvorenosti za permanentna dekonstruisanja i transformisanja predmetnog i mimetičkog. Mogućnost da se u prostoru apstraktne slike poigrava sa postojećim ili kreira neka drugačija pravila, da njenu unutrašnju logiku i poretke organizuje i vodi kroz kontrolisan postupak ili bez predumišljaja prepušta slučaju, Kovač je u svakom novom radu koristio da inicira ili iznova pokrene ključna pitanja o načinima na koje percipiramo umetnost, premise umetničkog stvaranja, faktore koji ih vrednuju i, posebno, položaj koji medij klasične slike ima danas, u eri vizuelno sve složenije i zasićenije realnosti. U tom smislu, aktuelna grupa radova Glupe slike 4: Deca glupih slika nastavak je umetnikovih promišljanja fenomena banalnosti kao potencijalnog kritičkog i subverzivnog gesta i strategije u demistifikaciji umetnosti, njenih konvencija, determinisanih vrednosnih kategorija i uobičajenih obrazaca komunikacije sa izvanumetničkim svetom. U njemu svojstvenim duhovitim provokacijima i obrtima, Kovač ovaj put ide korak dalje u elaboriranju apstraktnog vizuelnog izraza, pa tako „glupe slike”, konstruisane u mrežastim strukturama raznobojnih tačaka nanetih sprejom na neutralnoj površini platna, počinje da defragmentiše izdvajajući pojedinačno njihove gradivne delove. Tačke dobijene različitim potiscima spreja i njegovih interakcija sa platnom, postrojene u kolorističkim horizontalama i vertikalama ili apstrahovane iz celine, u finalnom izgledu ostavljaju utisak umetnikove želje da stvarnost slike, ma kom registru naših korišćenja i konzumacija ona pripadala, razotkrije do najmanje merne jedinice.